Reflectieverslag

Reflectieverslag: ''De Aanslag''

'De Aanslag', geschreven door Harry Mulisch, is een zeer aangrijpend boek dat de trauma's uit de tweede wereldoorlog duidelijk weerspiegelt. Het verhaal gaat over blijvende letsels en littekens dat de mensen, mentaal en fysiek, opliepen gedurende de tweede wereldoorlog. Volgens mij wil Mulisch ons met dit boek aantonen hoeveel impact een gebeurtenis op ons leven kan hebben. Zo zorgde de tweede wereldoorlog voor een levenslang trauma bij Anton. Op twaalf jarige leeftijd zag hij zijn ouders voor zijn ogen gedeporteerd worden. Natuurlijk kon het niet anders dat hij hierdoor zwaar in choque was, en dat dit hem voor de rest van zijn leven zou bijblijven. Doorheen het verhaal komen deze wonden steeds opnieuw terug. En elke herinnering dat opgerakeld wordt, komt elke keer steeds harder aan. Dit zijn wonden voor het leven, zij zullen nooit genezen.           

De titel van het boek slaat eigenlijk op de meest centrale gebeurtenis in het boek, namelijk: 'De aanslag' op Fake Ploeg. Er werd een aanslag gepleegd op de heer 'Fake Ploeg'. Deze aanslag veranderde verschillende levens volledig. Bijvoorbeeld voor de familie Ploeg, Truus, Cor, de familie Steenwijk, maar vooral voor Anton.

Het allerbelangrijkste thema in het boek is naar mijn mening het onderscheid tussen wat nu onder verantwoordelijk valt, en wat onder schuld. Mulisch wil ons duidelijk maken dat iemand schuldig hoort te zijn voor wat hij of zij misdaan heeft, voor de handeling zelf laten we zeggen. Maar niet voor wat iemand anders daar over zegt of doet. Rond deze bemerking wordt eigenlijk heel het oorlogstrauma uitgewerkt. En dat psychologische kantje van het boek spreekt mij enorm aan.

Als lezer vallen je er enkele details op terwijl je het boek aan het lezen bent. Zo zijn er symbolen die telkens opnieuw terugkomen en een belangrijke rol spelen. Bijvoorbeeld de spiegel. In het verhaal praten ze vaak over de spiegel. Volgens mij is de spiegel een soort van symbool dat verwijst naar het verleden. Als je in de spiegel kijkt, kijk je eigenlijk naar het verleden. Wanneer je in een spiegel kijkt, bekijk je jezel en wat er je achter je gebeurt. Datgene dat er achter je rug gebeurt stelt het verleden dus voor. Er zijn nog verscheidene voorbeelden van symbolen, bijvoorbeeld de dobbelsteen, de kachel,... Het boek zit (zoals ik al vermeldde) vol met symbolen, en dat maakt het lezen nu juist leuk, vind ik.

De schuldvraag in het boek is ook zeer interessant en fascinerend. Wie of wat ligt er nu aan de basis van het veranderen van Anton's leven? Deze vraag kom je voortdurend tegen in het verhaal. Deze gebeurtenis wordt natuurlijk voorafgegaan door andere oorzaken. Kwam het door de persoon die Fake Ploeg neerschoot? De buren die het lijk voor Anton's deur neerlegden? Of was het toch de schuld van de Duitsers die heel deze oorlog begonnen? Wie zal het weten?

Een vrijwel opvallende gebeurtenis uit het boek is het moment waarop Anton ,op jonge leeftijd, een nacht moet doorbrengen in de gevangenis, samen met Truus Coster. Zij hadden een diepzinnig gesprek die nacht. Ze konden elkaar niet zien in deze duisternis. Maar toch kreeg Anton diepe gevoelens voor deze vrouw, ook al had hij geen enkel idee hoe zij eruit zag. Een hele tijd later kreeg hij een foto van Truus te zien en tot zijn grootste verbazing lijkt zij sprekend op zijn huidige echtgenote. En

ook hier wordt weer een psychologisch aspect aan het verhaal geknoopt. Dit wordt namelijk het ''Oedipuscomplex'' genoemd. Anton had dus eigenlijk een oedipale relatie met Truus (een verzetsstrijder) in de gevangenis.

“De Aanslag” brengt ons misschien een stap dichter bij werkelijk beseffen van wat een onmenselijke tijd dit was, maar we zijn en blijven buitenstaanders. Ik vind dat het is zeer belangrijk dat we dingen over dit onderwerp lezen. De dag van vandaag zijn ook overal ter wereld oorlogen en conflicten aan de gang. We horen er elke dag over op het nieuws, en toch zijn we zo onwetend over hoe het voelt om er middenin te zitten. Oorlogen en gelijke misdaden spelen zich daadwerkelijk overal af op dit moment.

Zo te zien is de geschiedenis zich aan het herhalen en we weten nu allemaal wat voor gevolgen dit zal hebben... Ook dit aspect weerspiegeld Mulisch mooi in dit boek. Hij waarschuwt ons voor deze gebeurtenissen.

Mulisch wil ons hier op het feit wijzen dat de geschiedenis zich keer op keer herhaalt. De mens heeft een negatief repetitief gedrag ontwikkeld waar blijkbaar weinig aan te veranderen valt.

Niet alleen de grote gebeurtenissen worden herhaald, maar ook de fouten van mensen, diegenen waarvan de dachten, of eerder hoopten dat ze ons niet zouden pijn doen, ons niet zouden teleurstellen.

Zo herhaalde de geschiedenis zich eveneens wanneer Anton hertrouwde met Liesbeth. Er werd niet uitgebreid gesproken over zijn scheiding met Saskia maar volgens mij had het veel te maken met het feit dat hij zich schuldig voelde. Hij voelde zich schuldig omdat hij nooit meer naar Saskia zou kunnen kijken zonder Truus voor zijn ogen te zien verschijnen. Met Liesbeth trouwen, was Antons poging om lief te hebben zonder herinnerd te worden aan Truus, maar volgens mij zag hij Liesbeth niet zo graag. Hij zag haar eerder als een middel om Truus te kunnen vergeten. Maar als dat de motivatie voor liefde is, is deze gedoemd te mislukken.

Harry Mulisch is er zeker en vast in geslaagd om in een boek over de oorlog toch zoveel aspecten te verwerken waar wij ons, de dag van vandaag, allemaal in kunnen terugvinden. De vele psychologische en sociologische aspecten maken het boek, zeker in mijn geval dan, boeiend en intrigerend.

Het thema is vrij dagdagelijks, je kan je namelijk niet meer omdraaien bij wijze van spreken, of je ziet een boek, film, toneelstuk,... in verband met de wereldoorlog. Maar toch vind ik dat hij een meerwaarde aan het boek gegeven heeft waardoor het zich afscheid van de andere oorlogsverhalen. Hij maakte het vrij persoonlijk waardoor ik een goede visie had op het verhaal en waardoor ik me uitstekend kon inleven. Ik kreeg zelfs bijna het gevoel dat ik me midden in de oorlog bevond.

Mulisch schreef het verhaal neer over een persoon zoals wij allen wel een levensverhaal hebben.

Elk mens staat symbool voor zijn eigen levensverhaal en dat is nu juist het mooie aan Mulisch zijn verhaal, hij schenkt aandacht voor een persoon zijn leven, verleden en heden.


Nick Daman,
30/10/14